Veilige Gemeente

Inleiding.

De synode van de Protestantse Kerk Nederland (hierna aangeduid als PKN) heeft in november 2019 uitgesproken gemeenten te gaan stimuleren plaatselijk beleid over veilig omgaan met elkaar te formuleren. In de periode voor de corona heeft het Moderamen en de Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Oostkapelle (hierna aangeduid als PGO) dan ook de eerste stappen gezet tot het formuleren van dit beleid. Echter door de uitbraak van de coronapandemie heeft het werk stilgelegen, maar inmiddels is het tijd om verdere stappen te gaan zetten.
Er is destijds in 2018 een thema avond voor de ring gehouden over dit onderwerp. Aanleiding was o.a. het geconstateerde misbruik in de RK-kerk. In de loop van de tijd hebben we gezien dat dit thema in de gehele maatschappij terug kwam en nog steeds terugkomt. Gelet op de maatschappelijke ontwikkelingen is het gewenst ook binnen de kerk hieraan verder aandacht te besteden. Het zou naïef zijn om er vanuit te gaan dat grensoverschrijdend gedrag niet binnen de PKN plaatsvindt; ook al zal dit niet direct zichtbaar zijn.  
De Kerkenraad heeft op 11 maart 2020 dit thema als bezinningsonderwerp op de agenda geplaatst en de vertrouwenspersonen (zie de personen hieronder) hebben dit onderwerp ingeleid. In gemeenteavond van 23 november 2022 is dit thema verder toegelicht. Een werkgroep bestaande uit Maya en Frank Scheunhage en Johan Groenenberg heeft het thema voor de PGO verder uitgewerkt. Deze uitwerking is besproken in het Moderamen van 1 mei 2023 en in de Kerkenraad van 10 mei 2023. De uitwerking en de te nemen stappen wordt hieronder verder toegelicht.

Waarom een beleid voor een Veilige Gemeente.

De basis voor het beleid “Veilige Gemeente” is het creëren van bewustwording binnen de gemeente. Bewust zijn van machtsongelijkheid onder gemeenteleden en de effecten daarvan. Machtsverschillen tussen groepsleiding en deelnemers in het jeugdwerk, tussen ouderling en pastoraat, tussen diaken en gemeentelid, tussen vrijwilliger voor hand- en spandiensten en gemeentelid. Het effect kan zijn dat iemand met meer macht grensoverschrijdend gedrag vertoond. De ander ervaart dat in eerste instantie niet als storend of wil daar geen aandacht aan besteden. Tot het gevoel van veiligheid wordt aangetast. Uitgangspunt is dan ook dat leden elkaar met respect behandelen en de mensen met speciale taken en opdrachten binnen de gemeente geen misbruik van hun positie maken.

Van belang is dat erkend wordt dat dit grensoverschrijdend gedrag ook in de eigen gemeente kan voorkomen. We moeten bewust zijn van het feit dat alle gemeenteleden recht hebben op een veilig gemeente.
De aandacht voor dit onderwerp moet dan ook vastgehouden worden:
* op beleidsniveau door het onderwerp ‘veilig jeugdwerk’ en ‘veilige gemeente’ regelmatig te agenderen; wat doen we, gaat het goed en wat kan beter?
* in bijeenkomsten zoals gespreksgroepen, clubwerk, catechese en vieringen, waarbij zo nu en dan gebruik wordt gemaakt van activiteiten en werkvormen die bewustwording over veiligheid bij de gemeenteleden, van oud tot jong, vergroot.

Grensoverschrijdend gedrag.

Grensoverschrijdend gedrag, een uitdrukking die steeds meer gebruikt wordt voor situaties die als storend worden gezien en de sociale veiligheid van (groepen) personen raken. We denken bij dit gedrag niet alleen aan vormen van ongewenst gedrag zoals seksuele intimidatie, maar we moeten ook denken aan financiële malversaties, intimidatie, dreiging, afpersing, pesten, agressie en misdragingen, het maken van opmerkingen richting (groepen) van personen en discrimineren. Het kan dus een heel scala van gedragen zijn die de veiligheid aantasten. Het kunnen ook signalen zijn die mensen aan het denken zetten.

Voorbeelden hiervan zijn:

  • Iemand wil niet meer met een activiteit meedoen en wil niet aangeven waarom.
  • Iemand wil niet meer met een persoon te maken hebben en wil niet aangeven waarom.
  • Iemand krijgt erg veel aandacht van iemand met een specifieke taak in de gemeente.
  • Iemand zondert zich regelmatig af met een ander gemeentelid.
  • Iemand wil graag alleen de crèche of een andere kinderactiviteit leiden.
  • Iemand praat vaak over onderwerpen die met seks te maken hebben.

Belangrijk is om naar je intuïtie te blijven luisteren. Heb je twijfels, spreek die dan uit of neem contact op met de vertrouwensperoon. Het hoeft uiteraard niet zo te zijn dat een situatie ook grensoverschrijdend gedrag inhoudt. De melding zal te allen tijde vertrouwelijk behandeld worden. Ook al blijkt dat er geen sprake is van grensoverschrijdend gedrag wordt alles vetrouwelijk afgehandeld.

Wat gaan we (als kerkenraad) daarvoor doen en welke instrumenten hebben we ter beschikking (stappenplan).

  1. Het thema op de agenda plaatsen van de Kerkenraad.

(Op 11 maart 2020 is dit thema in de kerkenraad geweest als
 bezinningsonderwerp; daarbij waren ook de vertrouwenspersonen aanwezig.)

  1. Het benoemen van omgangsregels en deze neerleggen in een vast te stellen gedragscode.

(De gedragscode met daarin de omgangsvormen zijn als bijlage bijgevoegd.)

  1. Bezien of er risico’s binnen de gemeente zijn te benoemen en bezien of deze aanleiding geven voor nadere regels. Dit voor vrijwilligers en beroepskrachten (voor predikanten en kerkelijk werkers is een door de synode vastgestelde gedragscode, deze geldt al voor hen).

  2. Het benoemen van aanspreekpunten in de vorm van vertrouwenspersonen die zichtbaar zijn voor gemeenteleden, laagdrempelig te benaderen zijn en functioneren als ‘ambassadeur’ voor een veilige gemeente en een veilig jeugdwerk.

(De kerkenraad heeft in februari 2020 besloten twee vertrouwenspersonen aan te wijzen, hieronder wordt hier nog op ingegaan en worden deze personen voorgesteld.)

  1. Het vaststellen van een meldcode.

(De meldcode is op zich vrij simpel; indien er gemeenteleden zijn die zich in hun veiligheid aangetast voelen of denken dat er een situatie voordoet die dit zal veroorzaken, kunnen zij contact opnemen met de vertrouwenspersonen om dit te melden.)

  1. Zorgvuldige selectie van vrijwilligers en hun geschiktheid periodiek vaststellen.

(Zie ook stap 7).

 

  1. Verklaringen omtrent gedrag (VOG) vragen aan vrijwilligers en beroepskrachten die werken met minderjarigen en mensen in een kwetsbare positie.
    Opgemerkt: Deze verklaring (VOG) is 3 jaar geldig en moet na die periode opnieuw aangevraagd worden.

( Een onderdeel van de zorgvuldige selectie – stap 6 - is de VOG.
Voorgesteld wordt deze nu al in te voeren voor alle nieuwe vrijwilligers/ambtsdragers. Uiteraard nadat zij eerst van het aanvragen ervan in kennis zijn gesteld. De bestaande vrijwilligers en ambtsdragers nu nog uit te zonderen. Wel een VOG aanvragen voor diegenen die nu met minderjarigen werken. De aanvraag zal door de PGO zelf worden geïnitieerd.)


  1. Vastleggen van het beleid rondom het thema “Veilige Gemeente” in het beleidsplan van de PGO en vastleggen in de plaatselijke regeling.

(Bij de eerstvolgende update van het beleidsplan en plaatselijke regeling dit meenemen.)

  1. Het periodiek onder aandacht brengen het thema “Veilige Gemeente” op bijeenkomsten (zoals de gemeenteavond), in informatiebladen (zoals het Groene Kerkblad), plaatsing op de website.

(Opname van deze notitie in het Groene Kerkblad; al dan niet in gedeelten, na vaststelling in de Kerkenraad; en plaatsing ervan op de website).

Vertrouwenspersonen.

De vertrouwenspersoon heeft enerzijds de taak om ambassadeur “Veilige Gemeente” te zijn. Geven van voorlichting, behulpzaam te zijn bij het ontwikkelen van beleid. Anderzijds een aanspreekpunt te zijn voor iedereen in de gemeente. Het benoemen van gekwalificeerde vertrouwenspersonen is een onderdeel van het waarborgen van een “Veilige Gemeente”. Gemeenteleden kunnen bij hen terecht met vragen, vermoedens en meldingen.
De Kerkenraad heeft in februari 2020 besloten om twee vertrouwenspersonen te benoemen. Er is zowel een man als een vrouw benoemd.
Benoemd zijn:


- Jaap Lukasse (predikant PKN en leraar CSW),
email: jaap.lukasse@gmail.com

en

- Anneloes Steglich-Lenz (voorheen gemeenteadviseur PKN)
email: altsteglich@gmail.com

Gemeenteleden kunnen deze vertrouwenspersonen benaderen bij klachten. De vertrouwenspersonen volgen het protocol van de Protestantse Kerk. Het is niet de bedoeling dat zij als vertrouwenspersoon het werk doen wat de taak van anderen is, zoals het verrichten van onderzoek of wat bij de pastor(aal) medewerker hoort of bij een therapeut. Gemeenteleden met klachten kunnen doorverwezen worden. De vertrouwenspersonen hebben een rol van wegwijzer en procesbegeleider in de klachtenprocedure. In alle vertrouwelijkheid kan er over signalen of ervaringen gepraat worden met de vertrouwenspersonen. Zij hebben een luisterend oor en zijn waar nodig een raadgever en verwijzer. Zij nemen zelf geen actie op het gebied van waarheidsvinding of mediation. Ze zijn geen psycholoog of advocaat. Wel kunnen zij bijstaan om de weg te vinden naar de juiste hulpverlening, zowel binnen als buiten de kerk. Zij kunnen helpen bij het doen van aangifte en mocht het tot een procedure komen dan blijven zij de betrokkene terzijde staan zolang dat wenselijk is.

Meldcode.
Melding van gedragen, die de veiligheid aantasten, kunnen gedaan worden bij de vertrouwenspersonen die genoemd zijn. Uitdrukkelijk wordt aangegeven dat een melding niet hetzelfde is als een beschuldiging.

d.d. 11 mei 2023.
De werkgroep “Veilige Gemeente” van de PGO.
Maya en Frank Scheunhage en Johan Groenenberg.

Aangepast d.d. 29 november 2023 (punt 7; geldigheid VOG.)
Aangepast d.d. 13 februari 2024 (verwijderen 06 nummers.)