Crisis als nieuwe kans.
Als u in dagblad Trouw/de Verdieping het essay van hoogleraar ethiek Frits de Lange al heeft gelezen zaterdag 9 mei j.l. dan herkent u iets van de gedachtegang in dit stukje. De Lange begint met een citaat van Bonhoeffer “ In normale tijden sluimert de ethiek, maar als in een gemeenschap de orde wordt verstoord, wordt zij wakker!”
Nu we als (wereld-?)samenleving in deze crisisperiode vechten tegen een onzichtbare vijand klinkt overal een tegenstelling tussen het zgn. ‘nuttigheids-principe’ (utilisme) en de ‘plicht-ethiek’ (Immanuel Kant). Je hoort dan ineens de m.i absurde vraag of het wel zoveel geld waard is om al die oude, dikke mensen in leven te houden…terwijl de economie stil moet staan… Dat komt nu volop duidelijk tot uiting in onze (diaconale) zorg voor ouderen en kwetsbaren. Ik rij sinds kort naar de voedselbank met mijn Eritrese buurvrouw uit de straat en zij volgt het coronanieuws op de voet. Ook al is haar Nederlands nog niet alles. Zij is fel tegen de mensen die nu roepen dat ‘de levensduur van enkelen niet opweegt tegen het levensgeluk van velen’. Ofwel dat ‘oud en zwak NL zo lang in leven houden te duur wordt ’… Ik ben dit hartgrondig met haar eens en gelukkig zet ook het kabinet (voor het eerst overigens) in op de koers dat we mensenlevens moeten laten voorgaan boven de economie (ik was het zelfs voor 1 keer eens met Rutte). Als diaconie hebben we juist ook die ‘plicht-ethiek’ van Kant nodig, want elk mens is naar Gods beeld geschapen en waardevoller dan geld. Nu de crisis langer duurt dan we dachten en willen, roeren zich ineens liberale lieden die economie tegen volksgezondheid willen inruilen: de BV Nederland moet weer op stoom komen en de oude en zwakke mensen moeten maar thuis blijven. Zij zouden binnen 1 of 2 jaar toch al wel dood gaan… Dit noemen we in onze kringen toch ‘God-geklaagd’!
Maar elke crisis geeft nieuwe kansen! Een aloude waarheid. Velen tijdens deze corona-crisis wensen dat we niet onmiddellijk terug gaan naar wat zo normaal was voor deze periode: geen rust, geen tijd, geen zingende vogels, geen schone lucht… was dat wel zo ‘normaal’ en zo gezond voor onze wereld-samenleving? Daar ligt de link tussen de oorzaak van een nieuw virus uit de natuur, dat zich binnendringt in zieke systemen en zwakke lijven van onze (moderne) manier van leven tot nu toe. Velen hopen en bidden dat deze crisis een kans tot ommekeer wordt. Dat we die kans grijpen, met beide handen en met ons hart en hoofd.
En gelukkig biedt ook Frits de Lange een uitweg uit die ethische impasse. Ik citeer : “In deze crisis laten Utilistische en Kantiaanse ethiek zien dat zij gedateerd zijn.” Wij kunnen niet langer uit gaan van het superieure mensbeeld. We kunnen niet langer vergeten dat ook wij mensen fysiek verstrengeld zijn met elkaar en met onze natuurlijke omgeving, de aarde. Wij mensen zijn onderdeel van dat wonderbaarlijke weefsel van het leven! “Wij hebben het web van het leven niet zelf geweven” zei ooit het Indiaanse opperhoofd Seatlle eind 1800 toen hij gedwongen zijn land moest ‘verkopen’ aan het opperhoofd in Washington, “maar wij zijn een deel van dat levensweb…!!” Daarom kunnen we na deze corona-crisis de kansen pakken vanuit dit besef dat wij allen kwetsbare, afhankelijke wezens zijn met een even kwetsbaar lijf. Dat is gemaakt van hetzelfde materiaal als de dieren die het virus bij zich droegen, zegt De Lange. Wij ademen allen dezelfde lucht die de mens met zijn adem heeft besmet. Onze longen staan in een open verbinding met de aarde!
Met deze niet-nieuwe kijk op de wereld kunnen we onze verantwoordelijkheid voor Gods schepping serieus gaan nemen en nieuwe, gezonde beslissingen gaan nemen voor onze lichamelijke en geestelijke volksgezondheid. Zo waarlijk helpe ons God-almachtig.
Peter Geene, groene diaken.